Клёкат дубовы. Абразок

Клёкат дубовы
“Сілачом стаіць…”. Гэта пра дуб. Пра дуб, разложысты, чынны, важны, як той пан. Непахісны дуб, які рассеўся на сядзібе суседа.
Ён вартавы – над усёй ваколіцай. Здалёку ўбачыш яго пышны верх, і кожны раз сусед, дзед Васіль, вяртаючыся з горада, спыняецца на развілцы дарог, бо адсюль дуб выглядае ва ўсёй сваёй красе. Сядзе на замшэлы камень і любуецца сваім сябрам.
Гэтаму сябру, можа, трыста гадоў, ды з такім гакам, што толькі трымайся. Таму па ідэі і не сябры яны наогул, тым больш, што гаспадар не ведаў, чыя рука яго пасадзіла. Прапрапра?.. Наўрад, бо жончын род здалёку, цесць быў нэпманам, скупляў свіней, кароў, рабіў розныя далікатэсы і прадаваў. Жыў ён як у Бога за пазухай, хаця само па сабе не расло ні сала на парсюку, ні збожжа на ніве. Працавалі з жонкай да салёнага поту. Васілёў бацька, які жыў за два кіламетры ад жончынай вёскі і быў з беднякоў, як толькі ўбачыў, колькі вязак каўбас вісела ў нэпмана на ашэстках, адразу заслаў да  яго сватоў. Пабраўшыся, маладыя і аселі тут, у Крываселлі. Жончыны бацькі, нэпманы, неўзабаве з’ехалі ў Піцер, пакінуўшы на абжытак маладым Храмовічам нешта з залатога свайго запасу…
Вось такая перадгісторыя роду гаспадара і гаспадыні, якой не было ў жывых гадоў восем. Роду, які ніяк не прэтэндаваў на глыбокія крывасельскія  карані. Жылі ў вёсцы людзі і з больш глыбокай і сівой даўніной сваіх продкаў, а дуб стаяў без імені. Ні Кастусёў, ні Дзям’янаў, ніякі. Проста дуб. Васіль Храмовіч і хацеў, каб народ ахрысціў ягонага ганарліўца-дуба, напрыклад, па дзеду, Базылішын ці неяк у такім родзе, але нікому не прыходзіла ў галаву такая думка. Не было зачэпкі. Так і стаяў дуб безыменны. Калі хто пытаўся, дзе павярнуць, каб дапасці да вёскі Крынічкі, усе казалі: “Убачыце дуб, ён вас і выведзе на дарогу. Толькі бярыце леваруч…”.
Даўні дуб, многае ён помніць на сваім веку. Стары дуб. Аднойчы па восені Васіль пачуў пад акном дзіўнае рыпенне – акурат бусліны клёкат. Дзіва, бо буслы побач не сяліліся. “Што гэта за праява?!” – падумаў ён з нейкай  трывогай і выйшаў на падворак.  Нідзе нішто не клекатала. Ён прыслухаўся,  стоячы за вуглом хаты, і раптам пачуў: “Р-р-р-ы-ы-п-п!” Так глуха, перарывіста, нібы ў горле ў чалавека. Бусел? Адкуль? Ён выйшаў на дарогу, адышоўся трохі ад дуба і калі рып паўтарыўся, зразумеў: гэта ўздыхае Ён, ягоны дуб. Цяжка, са стогнам, быццам стары чалавек пасля ўтомнага працоўнага дня.
Стаміўся дуб за жыццё.
Але дуб – не чалавек, яму лёс наканаваў перажыць, можа, тройчы Васіля Храмовіча, узятага разам з дзецьмі і ўнукамі. Нават разам з гадамі жонкі. І няхай рыпіць ён, няхай клякоча па-буслінаму, усё адно ён перажыве многія пакаленні вяскоўцаў. Зараз Васіль ім цешыцца, гаворыць з ім, як з жывым, а пойдзе з жыцця, хто з ім пагаворыць? Дзеці з’ехалі ў гарады, унукі сюды калі і паказваюць нос, то рэдка. Часцей, калі папросіць умольна прыехаць сам дзед Васіль, і то яшчэ будуць набіваць сабе цану, казаць, што няма часу. А ўрэшце прыедуць, каб назаўтра ж збірацца назад. На сваіх аўто.
Няхай клякоча дуб. Ён, можа, гэтым і ўводзіць людзей у зман (клёкат – ад таго, што хворы), але з ім  у Крываселлі, дзе засталося ўсяго тры жылыя хаткі, куды весялей. Дуб – нібы жывая істота, з ім  не так баліць за вёску. За тысячы такіх вёсачак,  з якімі лёс абышоўся неміласэрна. І нават калі застанецца тут усяго адна душа, вандроўнік, які ведае кагосьці з крывасельцаў, згледзеўшы крону дуба, абавязкова скажа: “ Была ж вёска, жылі ж тут добрыя, слаўныя жылі…”.
І скажа праўду – жылі. Скажа праўду, ад якой тужліва заные сэрца.
Мікалай МАРОЗ.
Надрукавана ў №51 ад 08.07.2014 г.