ПАКЛОНІМСЯ ЗА ТОЙ ВЯЛІКІ БОЙ!
Мішневічы. 16 лістапада 2013 года. Ля самаходнай артылерыйскай устаноўкі ідзе мітынг у гонар 70-годдзя вызвалення Мішневіч
ад фашысцкай навалы. Пранікнёныя словы вядучых, выступленні ўдзельнікаў мітынгу, гукі ваеннага духавога аркестра, звонкая цішыня хвіліны маўчання – усё гэта скіроўвае нашы думкі ў той далёкі дзень 16 лістапада 1943-га. Якім жа гарачым быў той дзень! Колькі было тут радасці і колькі слёз! А да вызвалення
Шуміліншчыны, да 23 чэрвеня 1944 года заставалася яшчэ больш за сем месяцаў.
Слёз не стрымаць і сёння. З вуснаў такіх жа юных, як і яны ў тыя саракавыя, гучыць:
Даже не верится: молоды были,
Прямо из школы на фронт уходили,
Вас убивали. Многих убили…
Не домечтали, не долюбили.
Замуж не вышли, детей не родили…
Это не сказки – это всё были.
2416 чалавек не вярнуліся з вайны на сваю маленькую радзіму – на мішневіцкую зямлю. Гінулі людзі, у агні вайны гарэлі дамы і цэлыя вёскі. Фашысцкія нелюдзі знішчылі на Шуміліншчыне 133 вёскі, 24 з іх не адноўлены, у тым ліку 6 – у Мішневіцкім сельсавеце: Зазер’е, Зуёва, Дражакі, Бачканы, Шчамілаўка, Ямішча. Назвы гэтых вёсак увекавечаны на мемарыяльным комплексе Хатынь.
Гэтыя лічбы і факты называе ў сваім выступленні на мітынгу старшыня раённага выканаўчага камітэта У. П. Куранны. “Перамога над ворагам была заваявана высокай цаной, загінуў кожны трэці раёна, – кажа ён і дадае: – Нам трэба вучыць сваіх дзяцей, унукаў любіць родную зямлю, захоў-ваць яе традыцыі, шанаваць памяць аб Вялікай Перамозе”.
Памяць вымушае быць пільнымі і сёння ў мірны час мацаваць абароназдольнасць сваёй краіны, быць годнымі сваіх продкаў і гатовымі ў любы час стаць на абарону родных рубяжоў. Гэта лейтматыў выступлення ваеннага камісара Шумілінскага раёна А. Г. Чарняўскага.
А старшыня пярвічнай ветэранскай арганізацыі Мішневіцкага сельсавета Ф. П. Юркевіч дадае: нават таму, хто нарадзіўся 16 лістапада 1943 года, сёння ўжо 70. Час няўмольна забірае жывых сведкаў той вогненнай пары. Сёння ў жывых у Мішневіцкім сельсавеце засталося толькі пяць ветэранаў Вялікай Айчыннай…
На брацкія могілкі воінаў, да памятнага знака загінуўшым землякам, да памятнага знака САУ-152 кладуцца кветкі. Ва ўрачыстым эскорце, аддаючы пашану героям, чаканяць крок гвардзейцы 103 мабільнай брыгады г. Віцебска. У неба ляцяць салютныя залпы…
Мы не баімся гэтых стрэлаў. За 70 год мірнай цішыні мы прывыклі, што ружэйныя залпы гучаць толькі ў імя памяці і міру, што ружжы зараджаны толькі халастымі патронамі.
Што яшчэ мы можам зрабіць для тых, хто сваім здароўем, жыццём ахвяраваў у імя Перамогі? Чаго хацеў бы ад нас той бязвусы салдацік, які загінуў у першым няроўным баі? Пра што марылі яны – франтавікі і партызаны, падпольшчыкі і вязні фашысцкіх канцлагераў? Яны хацелі, каб мы сёння жылі шчасліва. Каб любілі і бераглі сваю зямлю. І каб памяталі.
І мы стараемся быць годнымі гэтай памяці. У фае Мішневіцкай школы, якая прымае эстафету ўрачыстасцей, выстава малюнкаў “І памятае свет уратаваны”, яе стварылі дзеці – праўнукі воінаў-вызваліцеляў. Тут жа выстава краязнаўчых матэрыялаў школьнага музея “Па вёсцы ішла вайна”, “Экскурс па гісторыі вызвалення Мішневіч”, падрыхтаваны гісторыка-краязнаўчым музеем г. п. Шуміліна.
А на школьнай сцэне – тэатралізаваны канцэрт “Вайны не ведалі, а ўсё ж”. Перад вачыма тэатралізаваныя сцэны пачатку вайны, ваенных дзеянняў, а на экране – кадры ваеннай хронікі… Вось выпускнікі школы кружацца ў танцы, раптам вясёлую музыку заглушае вой варожых самалётаў. Вайна. Ідзе на вайну 18-гадовы Алеша, гучыць песня “Апошні бой”.
Нельга без слёз, без болю ў сэрцы глядзець на фотаздымкі дзяцей вайны, глядзець тэатралізацыю песні “Дзеці вайны”.
Гора, боль, страты. Які доўгі шлях яшчэ да Перамогі! Колькі яшчэ чорных трохкутнікаў прынясе ў асірацелыя дамы кульгавы паштальён? І ці прыйдзе адказ маленькай дзяўчынкі на пісьмо, якое яна зачытвае са сцэны: “Татачка, мілы! Я навучылася пісаць, праўда, толькі друкаванымі літарамі. Перамажы фашыстаў і вяртайся дадому, бо нам з мамай дрэнна без цябе. Дом наш згарэў, у яго трапіў снарад. Я намалявала новы, у якім пасля вайны мы будзем жыць разам: ты, мама і я…”
Сцэна пісьмаў, як і ўся тэатралізацыя, дапоўнена рэальнымі фактамі. Вось салдат чытае пісьмо з тылу: “Дарагі братка, страшны жах вайны перажылі мы, жыхары вёскі Мішневічы. Ужо 9 ліпеня 1941 года немцы прыйшлі ў вёску поўнымі гаспадарамі і сталі гойсаць па дварах. На прызбе ля свайго дома сядзеў дзядзя Федзя Сяргушын. На загад “устаць і павітаць іх” Сяргушын адказаў: “Мы людзі савецкія, вас, фашыстаў, на сваю зямлю не клікалі і вашым праклятым законам падпарадкоўвацца не будзем”. Адважнага старыка тут жа расстралялі, а дом ягоны спалілі. Засталася толькі Сяргушына бярозка, якую ён да вайны пасадзіў…”
Колькі такіх лістоў ляцела на фронт! І мацней сціскаў салдат вінтоўку, і без промаху біў ворага, і выжываў! І для яго сёння гучыць чысты звонкі голас далёкага яго продка мішневіцкага хлопчыка Вадзіма Цітова “Ты ж выжыў, салдат”.
У Мішневічы перамога прыйшла 16 лістапада 1943 года. У гэты дзень воіны 1 Прыбалтыйскага фронту 24-й танкавай брыгады 5 танкавага корпуса, воіны 287-га палка 51-й стралковай дывізіі пад камандаваннем падпалкоўніка Міхаіла Нікандравіча Нікандрава вызвалілі Мішневічы.
Мы з удзячнасцю схіляем галовы перад вялікім тым боем. Вучні Мішневіцкай СШ ўрачыста нясуць кнігу “Памяць. Шумілінскі раён”, кнігі “Вяла ўперад нас да Радзімы любоў”, “Баявы шлях 5-га Дзвінскага танкавага корпуса”, ставяць на выставу кнігі, свечкі-лампадкі, самі становяцца ля выставы ў ганаровай варце.
А са сцэны гучыць: “Галоўныя ўдзельнікі гісторыі – Людзі і Час. Не забываць час – значыць, не забываць людзей. Не забываць людзей – памятаць пра час”.
Аліна ПЯТРОВА.
Фота Аляксандра ШЭДЗЬКО.
P. S. За рамкамі гэтага матэрыялу засталося многа. Мы не змаглі назваць нават усіх удзельнікаў мерапрыемства, а прозвішчы тых, хто яго рыхтаваў, занялі б палову газетнай паласы. Але галоўныя героі дня 16 лістапада 1943 года – героі-вызваліцелі, ім пашана і ім слава.
Надрукавана ў №90 ад 19.11.2013 г.
Уважаемые создатели сайта!
Я разыскиваю могилу своего деда Климакова Ивана Власовича, 1907 года рождения. С 6 по 13 ноября 1943 года он участвовал в боях за взятие высот севернее озера Езерище и высоты 193,0. Погиб 19.06.1944 года. В именном списке невозвратных потерь личного состава указано, что он захоронен на высоте 1,5 км Ю-З д.Бунтики Сиротинского (я не уверена в правильности названия) района Витебской области. Существует ли такое захоронение? Или солдаты были перезахоронены?
Заранее благодарна за ваш ответ!
Большое спасибо!!!